تورم چیست؟ بررسی نرخ تورم در 10 سال گذشته در ایران

در این مطلب از بلاگ بامبو به سوال تورم چیست پاسخ خواهم داد و علل به وجود آمدن آن را بررسی خواهم کرد. تا انتها با این مطلب همراه باشید.

همه ما کم و بیش نام تورم را شنیده‌ایم و مفهوم آن را در زندگی خود لمس کرده‌ایم.

کاهش قدرت خرید، کاهش ارزش پول، افزایش قیمت کالاها و خدمات، همه از آثار وجود تورم است.

تورم و تغییر نرخ تورم یکی از عوامل تأثیرگذار بر همه بخش‌های اقتصاد و بازارهای مالی مانند بازار بورس و سهام است؛ بنابراین برای سنجش اقتصاد یک کشور از نرخ تورم استفاده می‌شود؛ زیرا این نرخ، ارزش پول کشور را نشان می‌دهد.

برای درک بهتر این موضوع لازم است بدانید که به صورت کلی تورم چیست، چگونه ایجاد می‌شود و چه تأثیراتی بر اقتصاد دارد.

سرمایه گذاری آسان ، مقایسه روش‌های سرمایه گذاری

تورم چیست

پیش از پاسخ به سوال تورم چیست باید کمی با معنای آن آشنا شوید. در معنای لغوی تورم به معنای ورم کردن یا دمیده شدن است؛ اما در علم اقتصاد منظور از تورم، افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت‌هاست.

طبق نظریه‌های مختلف، تعریف‌های متفاوتی از تورم وجود دارد اما به طور کلی، در حالت تورم، قیمت‌ها به شکلی فزاینده و نامنظم افزایش پیدا می‌کنند.

تا پیش از قرن 19 میلادی از واژه تورم برای نشان دادن افزایش حجم اسکناس‌هایی استفاده می‌کردند، که قابلیت تبدیل به طلا را نداشتند؛ اما از قرن نوزدهم به بعد، معنای تورم به مفهومی که امروزه ما با آن آشنایی داریم، تغییر پیدا کرد.

از نظر اقتصادی، تورم یا Inflation به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در یک بازه زمانی مشخص گفته می‌شود. تورم را می‌توان افزایش بی‌رویه قیمت کالاها و خدمات بدون پشتوانه و بدون برنامه‌ریزی دانست که باعث کاهش قدرت خرید می‌شود و تعادل میان تقاضای محصولات با نقدینگی موجود برای خرید محصولات را بر هم می‌زند.

تورم چیست

تورم زمانی ایجاد می‌شود که تقاضا برای خرید کالاها و محصولات افزایش یابد، اما میزان موجود این کالاها و خدمات در سطح جامعه کم باشد. در واقع، زمانی که فاصله میان قیمت واقعی با قیمت فروش کالاها زیاد شود، در اصطلاح می‌گویند که قیمت‌ها متورم شده است. هرچه این فاصله بیشتر شود، نرخ تورم نیز بیشتر خواهد شد.

ارزش خالص دارایی (NAV) چیست و چه اهمیتی دارد؟

تورم چیست و انواع تورم کدام است؟

برای درک بهتر تورم و پاسخ بهتر به تورم چیست کمی درباره انواع تورم به شما توضیح خواهم داد.

در نظریه‌های اقتصادی، تورم زیر شاخه‌ و انواع گوناگونی دارد که در ادامه، به شرح یکایک آن‌ها خواهم پرداخت؛ اما در حالت کلی، سه دسته بندی اصلی برای تورم ترسیم شده که شامل تورم خزنده، شدید و بسیار شدید می‌شود.

تورم خزنده: منظور از تورم خزنده، تورمی است که در آن قیمت‌ها به طور آرام و خفیف شروع به افزایش می‌کنند. در این نوع از تورم، قیمت‌ها در طول سال نهایت تا سقف 8% رشد خواهند کرد.
تورم شدید: تورم شدید، تازنده یا شتابان، تورمی است که با سرعت بیشتری باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود. این تورم در طول سال بین 15 تا 25 درصد تعریف شده است.
تورم بسیار شدید: تورم شدید به معنای دو برابر شدن قیمت‌ها در طول شش ماهه سال است یا تورمی که تنها در عرض یک ماه، اجناس را 50% افزایش قیمت داده. از این نوع تورم، با عناوینِ تورم افسارگسیخته، ابر تورم یا حتی فوق تورم هم یاد می‌کنند.

دسته‌بندی دیگری نیز برای تورم قابل بررسی است. تورمی که با توجه به شرایط تقسیم‌بندی می‌شود بر دو نوع است:

تورم قابل پیش‌بینی

در این نوع تورم، پیش از آنکه بیماری تورم در اقتصاد جامعه بطور کامل آشکار شود علائم پیدایش آن بروز می‌کند، مثلا قیمت‌ها پی در پی بالا رفته و روند ثابتی ندارند.به شکلی که اضطراب نامرئی بر بازار حاکم می‌شود. در این صورت هیچ چاره‌ای برای کنترل و مهار رشد ناموزون قیمت‌هاوجود ندارد.

در چنین شرایطی جامعه در برابر علائم این بیماری بطور طبیعی عکس العمل نشان می‌دهد و در نتیجه نوعی زیاده‌طلبی بر فرهنگ تولید و مصرف مردم حاکم می‌شود.

حفظ ارزش پول ، بهترین روش‌ها برای حفظ ارزش پول در ایران

تورم غیرقابل پیش‌بینی

این تورم از قبل برای جامعه قابل پیش‌بینی نبوده و ناگهانی پیدا می‌شود و عوامل آن نیز متنوع است. مانند جنگ، یا حوادث غیر‌منتظره مثل سیل یا دیگر بلایایی طبیعی در سطح گسترده.

در چنین شرایطی است که قیمت‌ها به سرعت بالا می‌رود و ارزش پول ناگهان سقوط می‌کند. قدرت خرید به سرعت کاهش می‌یابد و از سوی دیگر دست‌مزدها افزایش می‌یابد و در نتیجه هزینه تولید چند برابر می‌شود.

تورم چیست

نحوه اندازه‌گیری تورم

یکی دیگر از ضرورت‌های پاسخ دادن به سوال تورم چیست دانستن نحوه اندازه‌گیری تورم است.

برای آن که بتوان اندازه تورم را محاسبه کرد؛ در بازه‌های زمانی مشخص که ممکن است هفتگی، ماهانه یا سالیانه باشند؛ قیمت کالا و خدمات را در کل کشور مشخص کرده و اعلان می‌نمایند.

دقیق‌ترین دوره اندازه‌گیری تورم، دوره‌های کوتاه مدت هفتگی است. دولت‌ها باید با رصد دقیق قیمت‌ها در هر هفته، تورم را مورد سنجش قرار بدهند.

با گرفتن میانگین از تورم چهار هفته متوالی، نرخ تورم ماهانه به دست خواهد آمد. به همین منوال با گرفتن میانگین از نرخ تورم 12 ماه سال، میانگین نرم تورم سالانه محاسبه می‌شود.

بازده چیست؟ آشنایی با مفهوم بازدهی در سرمایه‌گذاری

قیمت چه کالا و خدماتی در نرخ تورم محاسبه می‌شود؟

نرخ تورم نشان دهنده افزایش، کاهش یا ثبات قیمت‌هاست. معمولا قیمت کالا و خدماتی که از ضروریات زندگی مردم به شمار می‌روند، در نرخ تورم محاسبه می‌شوند. به این کالا و خدمات که به عنوان سبد شاخص و پایه شناخته می‌شوند، «سبد کالایی و خدماتی سنجش نرخ تورم» می‌گویند. این سبد شامل 359 قلم کالا و خدمات است که در 75 شهر مختلف ایران مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

نرخ تورم با استفاده از شاخص قیمت مصرف‌کننده محاسبه می‌شود. معادله محاسبه نرخ تورم به صورت زیر است:

نحوه اندازه‌گیری تورم

که در آن:

CPIp : شاخص کالا و خدمات در زمان حال

CPIb : شاخص کالا و خدمات در زمان پایه

در نظر گرفته می‌شود.

ریسک چیست ؟ آشنایی با مفهوم ریسک در سرمایه گذاری

علت به وجود آمدن تورم چیست؟

شاید مهم‌ترین بخش پاسخ به سوال تورم چیست بخش علل ایجاد کننده آن باشد.

تورم کنترل‌شده در دنیا می‌تواند یکی از عوامل گسترش اقتصاد باشد. تأمین کسری بودجه دولت، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و حذف یارانه‌ها می‌تواند در پی وجود تورم باشد؛ اما بالا رفتن تورم آثار منفی بر اقتصاد بر جای می‌گذارد.

عوامل متعددی بر ایجاد تورم و افزایش نرخ آن اثرگذار است. همان‌طور که گفتم، به طور کلی کاهش عرضه یا افزایش تقاضا سبب ایجاد تورم می‌شود؛ بنابراین باید دلایلی که باعث کاهش عرضه یا افزایش تقاضا می‌شود، در ایجاد تورم بررسی شود.

یکی از دلایل ایجاد تورم، کسری بودجه دولت است؛ زیرا در این زمان، مخارج دولت افزایش یافته و سبب افزایش تقاضا نیز می‌شود.

نحوه تأمین کسری دولت یکی دیگر از عوامل تشدید تورم است. استقراض از بانک مرکزی یا بانک‌های خارجی، باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد می‌شود که آثار تورمی دارد.

افزاش واردات نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد تورم است؛ زیرا اقتصاد کشور به قیمت کالاهای سایر کشورها وابسته خواهد بود و تورم آن‌ها می‌تواند بر تورم داخل کشور نیز تأثیرگذار باشد.

سرمایه گذاری به سبک بامبو

انتشار اوراق بدهی یکی از ابزارهای دولت برای پیاده‌سازی سیاست‌های مختلف است. در صورتی که دولت سیاست پولی انبساطی را در برنامه خود داشته باشد، با افزایش حجم نقدینگی در بلندمدت تورم را افزایش می‌دهد.

برخی از اتفاقات غیراقتصادی یا سیاسی نیز می‌تواند بر ایجاد تورم تأثیرگذار باشد. از جمله بروز اتفاقاتی مانند زلزله، سیل، جنگ، اعتصاب و اعتراضات داخلی، همگی بر افزایش تورم اثر می‌گذارند.

طبق نظریه اقتصاددان معروف پروفسور کینز، دو دلیل عمده برای پیدایش تورم وجود دارد.

کاهش عرضه کل: تولید و عرضه کالا یا خدماتی پایین آمده و کم شده است.
افزایش تقاضای کل: کالا یا خدمات ارائه شده با استقبال فراوانی مواجه شده و تقاضا برای آن محصول یا خدمت بسیار زیاد شده است.

افزایش عرضه پول مازاد بر رشد اقتصادی، عمده‌ترین علت تورم است. زمانی که حجم پول در حال گردش با عرضه خدمات و کالاها تناسب نداشته باشد، تورم به وجود خواهد آمد.

تورم چیست

به صورت کلی، همه اقتصاددان‌ها عرضه پول و افزایش نقدینگی را ریشه تورم پایدار و طولانی مدت ارزیابی کرده‌اند؛ همچنین نبود تعادل میان درآمدها و هزینه‌های دولت. هر چه تورم بیشتر بشود، قدرت خرید یک واحد پول پایین‌تر خواهد آمد.

مطالعه این مطلب را از دست ندهید: سرمایه گذاری در سال ۱۴۰۰

زمانی که هزینه‌های دولت از درآمدهای آن در بودجه سالانه بیشتر بشود، دولت به کسری بودجه خواهد خورد. اگر دولت برای تامین کسری خود، از بانک مرکزی یا فروش درآمدهای ارزی مثل نفت استفاده کند، پایه پولی و نقدینگی کل اقتصاد افزایش خواهد یافت. این افزایش نقدینگی، تورم را به بار خواهد آورد. انتظارات تورمی هم یکی دیگر از علل پیدایش و افزایش تورم هستند.

عوامل رشد و تشدید تورم چیست؟

رشد نقدینگی
رشد بی‌رویه قیمت ارز در دوره‌های زمانی کوتاه
بالا بودن هزینه‌های تولید، باعث ضعیف شدن صنعت تولید شده است. همچنین فشارهای وارد بر حوزه تجارت، موجب تضعیف تولید شده‌اند.
متکی بودن اقتصاد ایران به نفت باعث می‌شود تا در نتیجه نوسان قیمت، درآمد کشور در وضعیتی بدون ثبات قرار داشته باشد.

این عوامل اصلی‌ترین عوامل رشد و تشدید تورم هستند.

مدیریت دارایی چیست؟ آشنایی با مفهوم مدیریت دارایی

پیامدهای ایجاد تورم چیست؟

تورم هم مثل بسیاری از رویدادهای دیگر، شامل دو بعد مثبت و منفی است. مهم‌ترین پیامدی که تورم در پی دارد، نحوه توزیع خواهد بود.

در حالت تورم، توزیع به نفع اقشار پر درآمد صورت گرفته و به ضرر گروه‌های کم درآمد، فقیر و حقوق بگیر تمام خواهد شد.

تورم به آن‌هایی که درآمدشان ثابت است ضربه زده و توان خرید آن‌ها را روز به روز پایین‌تر خواهد آورد؛ اما در مقابل به نفع کسانی تمام می‌شود که درآمد متغییر داشته و با ایجاد تورم و افزایش قیمت‌‌ها، کالا و خدمت خود را با قیمت بیشتر ارائه می‌کنند.

علاوه بر آثار اقتصادی، تورم بر متغییرهای کلان اقتصادی هم اثرگذار خواهد بود؛ چرا که این مسئله ارتباط تنگاتگ و مستقیمی با زندگی آدم‌های حاضر در جامعه دارد.

ثبات سیاسی و اقتصادی کشورها از طریق شاخص‌های گوناگونی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت که تورم، یکی از مهم‌ترین این شاخس‌هاست؛ به طوری که بسیاری از نامزدهای ریاست جمهوری در کشورهای در حال توسعه همچون ایران، با شعار و وعده کنترل و پایین آوردن روند قیمت‌ها و کاهش تورم، سر کار می‌آیند.

راه کنترل تورم چیست؟

روش‌ها و سیاست‌های مختلفی برای مهار تورم تاکنون ارائه شده است که به کمک آن‌ها می‌توان نرخ تورم را کاهش داد؛ اما توجه به این نکته ضروری است که هر روش برای دوره زمانی خاص و منطقه‌ای خاص قابل استفاده است.

هر کشور باید سیاست‌های خاص خود را در کنترل تورم در پیش گیرد. همچنین استفاده از یک ابزار در زمان‌های مختلف نیز کارساز نیست.

به طورکلی دو راه‌‌کار برای مهار تورم وجود دارد.

سیاست‌های پولی و مالی

دولت با اجرای سیاست‌های پولی و مالی مختلف، برای کنترل و کاهش تورم اقدام می‌کند. این سیاست‌ها باید در راستای کاهش نقدینگی و پول در گردش در جامعه باشد تا تورم نیز کاهش یابد. بسیاری از سیاست‌های پولی و مالی انقباضی برای این هدف استفاده می‌شوند.

سیاست‌های درآمدی

دولت به وسیله اجرای سیاست‌های درآمدی مختلف و با دخالت مستقیم خود، متغیرهای تعیین‌کننده تورم را دست‌کاری کرده و نرخ تورم را کاهش می‌دهد.

مدیریت سرمایه چیست؟ آشنایی با مدیریت سرمایه

وضعیت تورم در ایران

بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ایران در سطح خاورمیانه بالاترین نرخ تورم را دارد. در حالی که میانگین نرخ تورم در کشورهای خاورمیانه برابر با ۳٫۳ درصد است. ایران، دومین نرخ بالای تورم را در سطح جهان دارد. بر اساس این گزارش (۲۰۱۸)، ونزوئلا با نرخ تورم بیش از ۸۰٬۰۰۰ درصد، بالاترین نرخ تورم را در دنیا دارد.

وقتی به ویژگی‌های تورم در ایران نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که تورم در ایران با رشد اشتغال و رونق بازار همراه نبوده‌است. از طرفی دستمزدها متناسب با تورم رشد نمی‌کند. به نظر می‌رسد تورم در ایران بیشتر در فشار هزینه مواد اولیه (به خاطر تحریم، سوء مدیریت در منابع آبی و بازدهی کاری پایین نیروی کار) و ساختار نامناسب نظام پولی، مالی، عرضه و تقاضا ریشه داشته باشد.

به گزارش صندوق بین‌المللی پول، ژاپن با تورم منفی ۰٫۲ درصد، صاحب پایین‌ترین نرخ تورم در سطح جهان است. این گزارش حاکی است در سطح جهان، ۲۶ کشور دارای نرخ تورم دو رقمی، یک کشور دارای نرخ تورم سه رقمی، ۱۵۲ کشور دارای نرخ تورم یک رقمی و دو کشور (ژاپن و بریتانیا) دارای نرخ تورم منفی هستند.

صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش خود از وضعیت شاخص‌های اقتصادی منطقهٔ خاورمیانه، نرخ تورم سال جاری ایران را معادل ۲۶ درصد پیش‌بینی کرد که براساس آمار این نهاد بین‌المللی، بالاترین میزان تورم ایران در سال‌های اخیر بوده و تا پایان سال ۱۳۹۲ نیز بالاترین نرخ تورم خواهد بود.

نرخ تورم در دولت رئیس‌جمهور حسن روحانی رو به کاهش گذاشت و با تک رقمی شدن رتبه‌ای نزدیک به سی‌امین نرخ تورم را در ابتدای سال ۱۳۹۵ در بین کشورهای جهان کسب کرد.

بررسی نرخ تورم در 10 سال گذشته

بررسی و مقایسه نرخ تورم در بازه‌های زمانی مشخص می‌تواند درک بهتری از مسیری که این شاخص مهم اقتصادی طی کرده است و مسیری که می‌توان برای آن متصور بود ارائه کرد.

بررسی نرخ تورم در 10 سال گذشته

ویدئو تورم چیست؟

منبع ویدئو: Inflation Definition: Formula & How to Calculate

سخن پایانی در مورد تورم

در این مطلب به سوال تورم چیست پاسخ داده شد، با انواع تورم، علل به وجود آمدنش و تاثیراتی که بر اقتصاد دارد آشنا شدیم.

نکته‌ای که وجود دارد این است که در سابقه کشور ما تورم با تمام علل به وجود آورنده‌ آن همیشه وجود داشته است، گاهی با نرخ بالا و گاهی با نرخ پایین.

بهترین راه پیشی‌ گرفتن از تورم سرمایه‌گذاری است. پس‌انداز به خودی‌خود جوابگو نخواهد بود، سرمایه‌گذاری موثر است که نرخی بیش از نرخ تورم برای شما ایجاد کند تا هم ارزش پول شما حفظ شود و هم از تورم پیشی بگیرید.